तो.

bus stop वर उभा असताना ’त्या’ला पाहिला मी. साधारण माझ्याच वयाचा. बस ची वाट पहात उभा असलेला. थोडासा घाईत दिसला. बस लेट होती म्हणून अस्वस्थ असणार. फ़ार काही वर्णन करून सांगण्यासारखा नाही.
आम्ही दोघे तिथे उभे असताना एक माणूस एका आजीबाईला घेऊन तिथे आला. त्या आजीबाईला कुठे कात्रजला जायचं होतं. आणि चक्क तो ’त्या’ला म्हट्ला, अरे, ह्या आजीला कात्रज च्या बस मधे बसवून दे बरं का.. आणि सरळ निघून गेला!! आजीबाई बरीच म्हातारी होती. दृष्टी अधू झालेली, वाकून चालणारी. ती काळजीत होती. आपण नीट पोचू ना, आपल्याला बरोबर बस मधे बसवून देईल ना, अशी तिला धास्ती वाटत होती. तिने ’त्या’चा हातच धरून ठेवला, व स्वतःला बरोबर बस मधे बसवून द्यायची विनंती केली. ’त्या’चा चेहरा त्रस्त झाला. ’हे काय नस्तं लचांड गळ्यात पडलं!’ असा विचार आला असणार त्याच्या मनात. त्याला बहुधा दुसरीकडे कुठेतरी जायचं होतं व आधीच उशीर झाला असणार. त्यात आता पुन्हा कात्रजच्या बसची वाट बघा!!

थोड्या वेळातच त्याची बस आली. मलाही त्याच बसमधे जायचं होतं. त्याने आजीबाईचा हातातून आपला हात बळेच सोडवून घेतला व त्याच्या बसमधे चढला. आजीबईने असहाय्यतेने मारलेली हाक त्याच्यापर्यंत पोचली की नाही कुणास ठाऊक! घरी पोचल्यावर मी विचार केला, की हे बरोबर की चूक? उगाच त्याला कशाला नावे ठेवायची? त्यालासुद्धा खरंच घाई असू शकेल की! पण झालं हे काही बरोबर झालं असं वाटेना. काहीतरी हुरहुर लागून राहिली.

काही दिवसाने ’तो’ मला परत दिसला. नक्कीच! तोच तो! रोज खिडकीजवळ गेलो, की एका ठिकाणी दिसायचा तो. वाटायचं, त्याला जाऊन विचारावं, तसं का वागलास तू? मात्र हिंमत कधीच झाली नाही. मधे बरेच दिवस मी त्याला पाहिला नाही. दुसरीच कामे इतकी होती की हा विषयच मागे पडला. ब-याच दिवसांनी पुन्हा खिडकीशी गेलो तेव्हा तो दिसला. अगदी तसाच. पण थोडा धूसर झाल्यासारखा वाटला. काही कळेना! बाकी सगळं स्वच्छ दिसत होतं आणि हाच का असा धूळीच्या पडद्यामागे असल्यासारखा दिसतोय?

मी शांतपणे उठलो. एक फडकं घेऊन आरशावरची धूळ साफ केली. हां! आता दिसतोय परत व्यवस्थित! पण तरीसुद्धा मी त्याला तो मघाचा प्रश्न विचारायला घाबरतोय! न जाणो, तो खरं उत्तर द्यायचा!!

हुश्श्श...

वर्षभर एका exam साठी कुथ कुथ कुथल्यावर , आणि ती exam संपल्यावर अस्सच वाटतं. पण UPSC च थोडसं वेगळं आहे. तुम्ही हुश्श करेपर्यंत पु्ढचा अभ्यासाचा डोंगर तयार असतो. उपसा तिच्यामायला!! आत्तापर्यंत फक्त सम्राट अशोकनं कुठल्या दगडावर काय काय कोरून ठेवलंय हे लक्षात ठेवायला लागायचं. आता mains (जर prelim clear झालो तर) मधे ते त्याने तसं का लिहिलं हे पण लक्षात ठेवायला लागणार!!
पण आता रिंगणात उतरलोच आहे तर मागे येऊन चालत नाही. ते कुठ्ल्याशा soft drink चं घोषवाक्य (caption ला दुसरा शब्द सापडेना मला) आहे ना, "डर के आगे जीत है.. " फक्त असं म्हणून ते actors लगेच ते पेयं घश्याखाली ओततात. तिथे exam मधे घशाला कोरड पडल्यावर काय करायचं ते सांगत नाही कुणी!! गेल्या रविवारी UPSC ची prelim दिली तो एक अगदी नवा अनुभव होता. ’marwari commercial college and high school" असं भारदस्त नाव सांगणा-या अत्यंत जुनाट शाळेत नंबर लागला होता. तिथे पार उकडीचा मोदक झाल्यावर (उकडीचे मोदक उकडूनच करतात ना? नसल्यास कोटी फुकट गेली असं समजून पुढे वाचा..) मी बाहेर आलो, मी select होईन का नाही हे नक्की सांगता येत नव्ह्तं, म्हणजे अजूनही सांगता येत नाहीये..
पण घरी आल्यावर मी शांतपणे विचार केला. मागच्या वर्षाचा. नक्की काय मिळवलं (असलच तर) आणि काय घालवलं याचा. लौकिक अर्थाने बघायचं झालं तर दुस-या यादीत ब-याच गोष्टी येतील. म्हणजे, आयुष्यातल्या उमेदीच्या काळातलं एक वर्ष, मागच्या M.tech ची दोन वर्षं, शिवाय घरच्यांची आधी थोडीशी ह्या वेगळ्या वाटेबद्दलची नापसंती इत्यादी.
पण हे एकच वर्ष असं होतं की I was doing exactly what I wanted to!!
गैरसमज नसावा. मी B.E. केलं, IIT Kanpur मधून M.Tech केलं ते मला आवडलं नाही असं नाही. पण ते मला सहज मिळालं आणि मिळाल्यावर ते आवडायला लागलं. This time it was my choice, and on my terms!!
UPSC च्या अभ्यासाने बाकी माहित नाही, पण मला एक चांगला भारतीय बनवलं आहे. I am not a man who wears his patriotism on his sleeve, पण काही वर्षांपुर्वी जी मानसिकता होती, की आपल्याला काय करायचंय कुठलंही सरकार आलं तरी, गप गुमान नोकरी करायची आणि कुटुंबाची काळजी घ्यायची, बास्स्स्स!! ती मात्र पार बदललली आहे. म्हणजे अजुनही वरच्या वाक्यातले शब्द तेच आहेत, फक्त कुटुंबाची व्याख्या मात्रं खूप विस्तारली आहे!!!